Ansiklopedik Kent Sözlüğü

Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları, günümüz dünyasında kent ve kentsel yaşantı konusunda bütünsel bir yaklaşıma, çok boyutlu bir kavrayış ve farkındalığa mütevazı bir katkı sağlamak adına Selahattin Yıldırım’ın “Ansiklopedik Kent Sözlüğü” kitabını yayınladı. 

2000’li yılların başlangıcında insanoğlunun yarısından fazlası artık kentlerde, daha çok da büyük kent ve kent bölgelerde yaşıyor. Bu oranın 2030’lu yıllarda en az yüzde 60’a ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu durum tarihte ilk kez gerçekleşiyor. Böyle bir coğrafi yapılanma ve bu tür bir kentsel nüfus yoğunlaşması daha önce hiç yaşanmamıştı. Tüm bunların anlamı; kentlerin, kent dünyalarının ve kentsel hayatın, tüm insanlık ve içinde yaşadığı gezegen açısından büyük önem kazanmasıdır. Kentlerin ve kent dünyalarının kazandığı bu önem, onların daha iyi anlaşılması ya da kavranmasını zorunlu kılıyor. Burada da karşımıza öncelikle, bir dil – mümkünse ortak bir dil – sorunu çıkıyor. Dil deyince de ansiklopedi ve sözlüklere duyulan ihtiyaç yeterince açık olsa gerek. Bugüne kadar bu alandaki çalışmalar (gerek dünyada ve gerekse Türkiye’de) ne yazık ki yeterince mevcut değil. Mevcut olanların önemli bir kısmı da, oldukça sınırlı alanları ya da konuları (kent planlaması ve benzeri) ve coğrafyaları (Batı) kapsıyor. Ve çok kez klasik, statik bir yaklaşım izliyor; diğer bir deyişle kentler dünyasının bütünsel, aktif, dinamik ve sürekli değişen doğasını ortaya koymakta yetersiz kalıyor. Bu nedenle yeni bir ansiklopedik sözlük çabası içine girilmiştir.

Bir sözlüğün hazırlanmasında başlangıçta karşılaşılan ilk sorunlardan biri bu sözlükte nelere yer verileceği, nelere verilmeyeceğidir. Bunun belirlenmesi de kuşkusuz sözlüğün ana konusundan ne anladığınıza ve onu nasıl tanımladığınıza bağlıdır. Burada çalışma konumuz olan “Kent”i dar bir tanıma sığdırmak oldukça güç. Çünkü o, birçok farklı boyutu, konuyu ve değişik yaklaşımı içeriyor. Bu nedenle, bu tür çalışmalarda belirli bir seçici davranış içine girmekten kaçınmak zor bir durum.

Ansiklopedik Kent Sözlüğü (AKS) adlı bu çalışmada belirli bir birikim ve duyarlılık yaratabilecek ve kullanılabilir bir sözlük hazırlamaya öncelik verilmiştir. Sözlükte yer alan maddelerin büyük bir çoğunluğu farklı dil ve kültür dünyalarından devşirilmiştir. Sözlükteki temel kategoriler arasında sözcükler, kavramlar, terimler, akımlar, hareketler, deyişler, anlayışlar ve benzeri yer alıyor. Bu çalışma, benzeri tüm girişimlerde olduğu gibi, “ortak bir ürün” niteliğine sahiptir. Diğer bir deyişle, bu çalışma belirli özgün katkıların yanı sıra, önemli ölçüde bu alanda daha önce gerçekleştirilmiş olan birikimin yeni bir yaklaşımla dile getirilmesini içeriyor. Giriş ve 1800 dolaylarında maddeden oluşan bu sözlük alfabetik bir düzene sahip. Her maddenin kısa bir tanımı ya da açıklaması veriliyor. Bazı durumlarda daha ayrıntılı bir yazım yoluna başvuruluyor. Temel amacı, günümüz dünyasında kent ve kentsel yaşantı konusunda bütünsel bir yaklaşıma, çok boyutlu bir kavrayış ve farkındalığa mütevazı bir katkı sağlamak olan bu sözlük 2019 yılında Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları’ndan çıkmıştır.